سالروز تغییر قبله مسلمانان از بیت المقدس به سوی کعبه

تغییر قبله مسلمین از بیت المقدس به کعبه در ماه رجب اتفاق افتاد. تا به ان روز مسلمانان رو به بیت المقدس نماز می خواندند و از ان پس مامور شدند رو به کعبه نماز بگزارند. رسول خدا(ص)نیز انتظار این دستور را داشت و چشم به راه چنین تحولی در قبله مسلمین بود. در این باره ایات ۱۴۲- ۱۴۴ بقره نازل شده است.

فلسفه توجه به قبله

• توجه به قبله هرگز به معنای محدود نمودن ذات پاک الهی در سمت معیّنی نیست؛ بلکه هدف از این حکم، نظام مند کردن عبادت بندگان است.
• توجه عموم مسلمانان جهان به یک مرکز مقدس (کعبه)، ان هم در هر شبانه روز پنج مرتبه، روح وحدت و یگانگی را در دل و جان انان می پروراند؛
• نمازی که رو به سوی کعبه صورت می گیرد، باعث تجدید خاطره ایثارگری و شرک ستیزی حضرت ابراهیم خلیل علیه السلام است، تا بدین وسیله تنفر از کفر و شرک پیوسته در دلها زنده بماند و مسلمانان لحظه ای از ابراز نفرت و برایت از کافران و مشرکان غافل نباشند.
• خانه کعبه و توجه به ان، در واقع یکی از راههای ازمایش پایداری بندگان است و خداوند از این طریق انسانهای فرمانبردار را از انسانهای سرکش و عصیانگر جدا می سازد؛
• خداوند خانه کعبه را مظهر تواضع بندگان در مقابل عظمت خویش و نشانه ای گویا برای اسلام قرار داده است. بنابراین، نماز خواندن به سوی کعبه، یعنی بندگی و کرنش در برابر عظمت خداوند و حفظ شعایر الهی و نشانه های دین مبین اسلام.

زمان و مکان تغییر قبله

از ابتدای بعثت پیامبر اکرم(ص) تا سال دوم هجرت، مسلمانان به سوی بیت المقدس نماز می خواندند. در سال دوم هجری پیامبر خدا (ص) در خانه( ام بشر بن براء بن معرور)، از قبیله بنی سالم مهمان بودند و وقت نماز ظهر به مسجد محله رفت تا اقامه نماز نمایند. حضرت نماز ظهر را به جماعت اغاز نمود وقتی دو رکعت از نماز را خواند، جبرییل نازل شد و به ایشان اشاره کرد که به طرف کعبه نماز بخواند.

پیامبر اکرم(ص) و مسلمانانی که به حضرت اقتدا کرده بودند دو رکعت باقیمانده نماز ظهر را به سوی کعبه خواندند، به همین مناسبت نام مسجد بنی سالم به مسجد ذو قبلتین (مسجد دو قبله ای) شهرت یافت که هم اکنون نیز ان مسجد باقی است. ( تاریخ اسلام از منظر قران تالیف یعقوب جعفری(

تغییر قبله در قران

ایه ۱۴۴ سوره مبارکه بقره بر تغییر قبله دلالت دارد که می فرماید: (قَدْ نَری تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَهً تَرْضاها فَوَلّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ وَ اِنَّ الَّذینَ اُوتُوا الْکِتابَ لَیَعْلَمُونَ اَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ مَا اللّهُ بِغافِلٍ عَمّا یَعْمَلُونَ(

نگاه های انتظارامیز تو را به سوی اسمان (برای تعیین قبله نهایی) می بینیم! اکنون تو را به سوی قبله ای که از ان خشنود باشی، باز می گردانیم. پس روی خود را به سوی مسجدالحرام کن! و هر جا باشید، روی خود را به سوی ان بگردانید! و کسانی که کتاب اسمانی به انها داده شده، بخوبی می دانند این فرمانِ حقی است که از ناحیه پروردگارشان صادر شده؛ (و در کتابهای خود خوانده اند که پیغمبر اسلام، به سوی دو قبله، نماز می خواند و خداوند از اعمال انها (در مخفی داشتن این ایات) غافل نیست.  

دلیل تغییر قبله از مسجدالاقصی بسوی مسجد الحرام

یکی از شگردهای یهودیان برای اصیل نشان دادن دین خود، این بود که به مسلمانان می گفتند: پیامبر شما چیزی ندارد و همه چیز او از ماست؛ با این که مخالف دین ماست، به سوی قبله ما نماز می خواند. با مطرح شدن تغییر قبله، این توطیه خنثی شد: (فلنولّینک قبلهً ترضاها فولّ وجهک شطرالمسجدالحرام) تو را به سوی قبله ای که می پسندی، می گردانیم. پس روی به جانب مسجدالحرام کن.

در آیه‌ای دیگر نیز سخنان سفیهانه یهودیان را رد کرد: (سیقول السفهاء من الناس ماولّیهم عن قبلتهم التی کانوا علیها قل للّه المشرق و المغرب یهدی من یشاء الی صراط مستقیم)

از مردم انان که سفیه اند، خواهند گفت: چه چیز ان ها را از قبله ای که رو به روی ان می ایستادند برگردانید؟ بگو: مشرق و مغرب، از انِ خداست و خدا هرکس را بخواهد، هدایت می کند.

..براساس ایه فوق، یکی از اهداف ـ علاوه بر منکوب کردن یهودیان ـ درهم کوبیدن منافقانی بود که با یهودیان هم اوا شده بودند.

در هر صورت، اعلام این دستور الهی چنان برای یهود شکننده بود که عده ای از اشراف خود را نزد پیامبر فرستادند که: اگر قبله ات را برگردانی، از تو پیروی خواهیم کرد. که خداوند در ایه ای از سوره بقره پاسخ مجدد به ان ها داد و فرمود:

برای اهل کتاب هر برهان و نشانه ای که بیاوری، از قبله تو پیروی نخواهند کرد و تو نیز از قبله ان ها پیروی نمی کنی و ان ها هم پیرو قبله یکدیگر نخواهند بود. هرگاه پس از اگاهی پی خواهش های ایشان بروی، از ستمکاران خواهی بود. (فرهنگ کوثر تابستان ۱۳۸۰، شماره ۵۰)

در سایه سار قلم

و اینک به فراسوی اندیشه های زمینی نظر دارد، به حکمت ربّانی، به مصلحت رحمانی.

و چشم می دوزد به کرانه های اسمانی و بی کرانه های لطف الهی تا ستارگان تحوّل، در دامانِ بلندِ اینده فرود ایند و قبله، روی دیگری به مسلمین نشان دهد.

)قَدْ نَری تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ فَلَنُوَلِیَّنَّکَ قِبْلَهً تَرْضاها؛ نگاه های معنادار تو را به اسمان می بینیم، تو را به سمت قبله ای که رضایت تو را جلب کند می گردانیم(

تنها عظمتی، او را به تعظیم فرا می خواند که در لایتناهی معبود می گنجد و تنها به فرمان کسی گردن می نهد که رسالت را خلق فرموده است.

هنگام ظهر، قامت عشق را به نماز افراشته است و دو رکعت به خدا نزدیک تر شده که نزول جبراییل، حضورش را هدایت می‌کند به جانب کبریایی کعبه.

و این گونه در چهار رکعت، بر دو جهت، سر به سجده می ساید، بی ان که دریچه های تردید را به دل بگشاید.

در اتّحادی که (مسجد ذوقبلتین) به صف کشیده ست، جان های اقامه بسته از اطاعت او پیروی می کنند که عارفانه های روشن محراب را دیدگان گشوده دل می تواند دید.

به گواهی کلام خدا:

(وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَهَ الَّتی کُنْتَ عَلَیْها اِلاّ لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ یَنْقَلِبُ عَلی عَقِبَیْهِ وَ اِنْ کانَتْ لَکَبیرَهً اِلاّ عَلَی الَّذینَ هَدَی اللّهُ)

تغییر قبله از ان طرفی که بر ان نماز می گزاردید، برای این بود تا موافق را از مخالف تمیز دهیم و این کار برای غیر انهایی که خداوند انان را هدایت کرده است، کار پر مشقّتی بود.(اشارات شهریور ۱۳۸۳، شماره ۶۴)

منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه