جود جواد الایمه(ع)

در شرایطی که توطیه های دستگاه حکومت جور عباسی توقف نداشت، سن امام جواد(ع) کم و شبهاتی پیرامون نسب شناسی حضرت مطرح گردید. سیاست و برنامه امام جواد(ع) استفاده از جود و بخشش است. در بیان اهمیت نقش تربیتی جود و سخاوت همین بس که امام رضا(ع) در نامه خود توصیه به رفتارهای کریمانه می فرمایند.

امام رضا (ع) در نامه ای به فرزند عزیزش نوشت: (من به خاطر حقی که بر تو دارم، از تو می خواهم که هرگاه تصمیم به خارج شدن از منزل داری، از درِ بزرگ داخل و خارج شوی. هنگامی که سوار مرکب خود می شوی، همراه خود طلا و نقره بردار و هر کسی از تو درخواست کمک نمود، به او نیکی کن)

صدقه مادی

پیشوای نهم (ع) از نظر جود و سخاوت در مرتبه ای قرار داشت که این صفت از ویژگیهای ان حضرت قرار گرفت و به (جواد الایمه (ع)) ملقب گشت. صفدی می نویسد: امام جواد(ع) هر سال بیش از یک میلیون درهم بین نیازمندان مدینه تقسیم می کرد.

امامان(ع) نه تنها بخشنده بودند؛ بلکه به ان توصیه می کردند و به پیروان خود درس جود و سخاوت می دادند. ان حضرت شکر و سپاس داشتن نعمت و ثروت را جود و بخشش ان می دانند و می فرمایند: (اِنَّ للّهِ عباداً یخصُّهُمْ بِدَوامِ النِّعْمَهِ فَلا تَزالُ فِیهِمْ ما بَذَلُوها فَاِنْ مَنعُوها نَزَعَهَا اللّهُ عَنْهُمْ وَ حَوَّلَها اِلی غَیرِهِمْ؛ خداوند را بندگانی است که به دوام نعمت مخصوص شان گردانده است و تا هر زمان که ببخشند، از ان نعمتها برخوردارند و اگر دست از بخشیدن بردارند، خدای تعالی از ایشان نعمتها را گرفته، به غیر انان می دهد(

دلجویی و مشاوره

در فرهنگ ما گاهی صدقه و بخشش محدود به صدقه مادی می گردد و حال انکه معنای ان در ایات و روایات فراتر از بعد مادی است. در روایات علاوه بر بخشش مادی، مصادیقی برای صدقه و بخشش معرفی گردیده است؛ پیامبر(ص) می فرمایند: )اَفْضَلُ الصَّدَقَهِ اَنْ یتَعَلَّمَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ عِلْمًا ثُمَّ یعَلِّمَهُ اَخَاهُ الْمُسْلِمَ؛بهترین صدقه ان است که مسلمان دانشی بیاموزد و به برادر مسلمان خود تعلیم دهد.)

همچنین می فرمایند: (افضَلُ الصَّدَقهِ حِفظُ اللِّسان؛نگهداری زبان بالاترین صدقه است.)

و می فرمایند: (اَلا اُخْبِرُکُمْ بِافْضَلَ مِنْ دَرَجَهِ الصّیامِ وَ الصّلوهِ وَ الصَّدَقَهِ؟ اِصلاحُ ذاتِ البَیْنِ فَاِنَّ فَسادَ ذاتِ البَیْن هِیَ الحالِقَهُ؛آیا  شما را به چیزی با فضیلت تر از نماز و روزه و صدقه [زکات] اگاه نکنم؟ ان چیز اصلاح میان مومنین است؛ زیرا تیره شدن رابطه میان مردم، مهلک است.)

از رسول خدا(ص) سوال شد: (فَاَی الصَّدَقَهِ اَفْضَلُ؟ قَالَ(ع): اَنْ تَهْجُرَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَیک؛چه صدقه ای بافضیلت تر است؟ حضرت فرمودند: دوری از انچه خدای عزیز و والا حرام کرده است.)

یکی از مصادیق جود، بذل وقت برای توجه و مشاوره دیگران است که انسان توفیق پیدا کند از فرصت و زمانی که دارد، جهت دلجویی از دیگران و مشاوره دادن به مردم استفاده کند. روزی امام جواد(ع) به عیادت یکی از یاران خود رفت و او را گریان دید. حضرت فرمود: ای بنده خدا! ایا از مرگ می ترسی؟ اگر چرک و کثافات تو را فرا گرفته و موجب ناراحتی شود و جراحات و زخمهای پوستی در بدن به وجود اید و بدانی که شستشوی در حمام، همه ناراحتیها و امراض تو را از بین می برد، ایا دوست داری وارد حمام شده و بدنت را بشویی و از زخمها و الودگیها پاک شوی؟ بیمار مقداری ارام شد و رو به امام عرض کرد: البته که دوست دارم. امام فرمودند: مرگ برای مومن همانند حمامی است که انسان را از تمام رنجها و سختی ها رهایی بخشیده، به سوی شادکامی می برد. بیمار از کلام امام ارام گرفت و عافیت و نشاط پیدا کرد.

امام جواد(ع) در پاسخ نامه (ابراهیم محمد) که درباره ازدواج دخترش از حضرت مشاوره خواسته بود، فرمودند: ای ابراهیم! رسول خدا(ص) می فرمایند: (مَن خطَبَ الیکم فرضیتُم دینَه و امانتَه فَزَوّجوه وَ الا تَفعَلوا تَکن فِتَنهٌ فی الارضِ و فسادٌ کبیر؛اگر خواستگاری برای دختر شما امد که اخلاق و دینداری او مورد رضایت شما بود، دختر خود را به او بدهید. اگر دختر خود را به همسر مناسب ندادید و پسر و دختر بزرگ شده و بدون همسر باقی بمانند، فتنه و فساد بزرگی دامنگیر جامعه خواهد شد.

امام جواد(ع) در این مشاوره ها به اصلاح و جهت دهی صحیح برخی اعمال و افکار شیعیان توجه داشتند. مردی نزد امام جواد(ع) امد که بسیار خوشحال و مسرور به نظر می رسید. امام فرمودند: (مَا لِی اَرَاک مَسْرُوراً؛ به چه علت خوشحال هستی؟) عرض کرد: یابن رسول الله! از پدرتان شنیدم که می فرمود: (اَحَقُّ یوْمٍ بِاَنْ یسَرَّ الْعَبْدُ فِیهِ- یوْمٌ یرْزُقهُ اللَّهُ صَدَقَاتٍ وَ مَبَرَّاتٍ- وَ سَدَّ خَلَّاتٍ مِنْ اِخْوَانٍ لَهُ مُوْمِنِینَ، وَ اِنَّهُ قَصَدَنِی الْیوْمَ عشَرَهٌ منْ اِخْوَانِی [الْمُوْمِنِینَ] الْفُقَرَاءِ لَهُمْ عِیالاتٌ، قَصَدُونِی منْ بلَدِ کذَا وَ کذَا، فاَعْطَیتُ کلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ فَلِهَذَا سُرُورِی؛ شایسته ترین روز برای شادی یک بنده، روزی است که در ان انسان توفیق نیکی و انفاق به دوستانش را به دست اورد. امروز ده نفر از دوستان و برادران دینی که فقیر و عیالوار بودند، از فلان شهرها نزد من امدند و من هم به هر کدام چیزی بخشیدم. به همین خاطر خوشحال شدم.) امام به او فرمودند: (لَعَمْری اِنَّک حقیقٌ باَنْ تَسُرَّ اِنْ لَمْ تَکنْ اَحْبَطْتَهُ، اَوْ لَمْ تُحْبِطْهُ فیما بَعْدُ؛ به جانم سوگند! شایسته است مسرور باشی، اگر کار خود را بی اثر نساخته باشی و یا بعد ان حبط و بی اثر نسازی.) او با شگفتی پرسید: با اینکه از شیعیان خالص شمایم، چگونه عمل نیک من پوچ می شود؟ فرمود: با همین سخنی که گفتی، کارهای نیک و انفاقهای خود را حبط کردی. عرض کرد: من که بر ان افراد منت نگذاشتم و ازاری نرساندم! امام فرمودند: خدا فرموده است: (یا اَیها الَّذینَ امَنُوا لاَ تُبْطِلُوا صدَقاتِکمْ بالْمَنِّ وَ الْاَذی) و نفرموده تنها منت و ازار بر انان که می بخشید؛ بلکه خواه بر انان خواه بر دیگری. ایا به نظر تو ازار به انان شدیدتر است یا ازار به فرشتگان مراقب اعمال تو و ملایکه مقرب الهی و یا ازار به ما؟ تو فرشتگان و ما را ازردی و عمل خود را باطل کردی. مرد پرسید: چرا باطل کردم و شما را ازردم؟ حضرت فرمود: اینکه گفتی:

)وَ کیفَ اَحْبَطْتُهُ وَ اَنَا مِنْ شِیعَتِکمُ الْخُلَّص! وَیحَک، اَتدْرِی منْ شیعَتُنَا الْخُلَّصُ؛ چگونه باطل نمودم با اینکه از شیعیان خالص شما هستم؟ وای بر تو! ایا می دانی شیعه خالص ما کیست؟) حضرت در ادامه فرمودند: شیعه خالص ما (حزبیل) مومن ال فرعون و (حبیب نجار) صاحب یس و… سلمان، ابوذر، مقداد و عمار هستند. تو خود را در صف این فراد برجسته قراردادی و ما و فرشتگان را آزردی.

ان مرد بعد از اعتراف به تقصیر و استغفار، پرسید: پس چه بگویم؟ امام فرمودند: بگو من از دوستان شما هستم. دوستان شما را دوست دارم و دشمنان شما را دشمن. او چنین گفت، پس امام فرمودند: (اَلاْنَ قدْ عادَتْ اِلَیک مَثُوباتُ صَدَقاتِک وَزالَ عَنْها الاْحْباطُ؛ الان پاداش بخششهایت به تو بازگشت و حبط و بی اثری از انها زایل شد.)

منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه